10 yılda 7.5 milyar lira Ar-Ge teşviki alan otomotiv sektörü, bu sürede tek bir ana patent bile alamadı. Hatta bazı firmalar ‘yerli elektrikli oto yapıyoruz’ diyerek, çalıntı prototipler geliştirdi. Bazıları da kopya projeleri orijinal diye yutturdu
Türkiye’de milyarlarca lirayı bulan Ar-Ge teşviklerindeki suiistimal iddiaları otomotiv sektörüne kadar uzandı. Otomotiv endüstrisine 10 yılda verilen 7.5 milyar TL’lik Ar-Ge desteğinin amacına uygun olarak kullanılmadığı tespit edildi. Otomobilde yerlilik payını artırmayı hedefleyen bu teşviklerin yarısına yakını ise sektördeki 5 büyük firma tarafından kullanıldı. Ancak aradan geçen sürede Türk otomotiv endüstrisi bir ana patentli ürün dahi geliştiremedi. Teşviklerin önemli bir kısmı personel giderlerine harcanırken, hibe destekli birçok projede ise akıl almaz skandallar ortaya çıktı. Yapılan incelemelere göre, destek merkezlerinden biri olan TÜBİTAK-TEYDEB’e yurtdışında tamamlanmış projeler yeniymiş gibi sunuldu. Kopyalayapıştır mantığıyla ilerleyen projelere milyonlarca lira aktarıldı. Alınan paralar Ar-Ge yerine şirketlerin diğer giderlerine harcandı.
YENİ DİYE KANDIRDILAR
Bazı otomotiv firmaları devletten aldığı teşvikle, bilgisayar lisans ve yazılım ithalatı dahi gerçekleştirdi. Bazıları ise devlet teşviki üzerinden yabancı tasarımcılara milyonlarca liralık ödeme yaptı. Bu sürede yerli otomobil hedefleri de adeta bir rant kapısına döndü. Hem devler hem de KOBİ’lerin bu alandaki teşvikleri suiistimal ettiği öğrenildi. Hatta Ankara ve Bursa’da faaliyet gösteren bazı şirketler Çinli bir firmaya ait elektrikli araç prototip projesini yeniymiş gibi gösterdi. Prototip üzerinde küçük oynamalar yaparak birçok şirket aynı araç tipi üzerinden 500 bin ile 4 milyon TL arasında teşvikler aldı.
PROTOTİP MEZARLIĞI
Firmalar ‘Yerli elektrikli araç yapıyoruz’ diyerek çalıntı projeler üzerinden 3 yıl boyunca destek almayı başardı. Öte yandan yetkililerin verdiği bilgiye göre prototip teşviklerinde orijinal çalışmalar da gerçekleşti. Ancak bütün desteklerin teoride kalması sonucu Türkiye adeta prototip mezarlığına döndü.
2014’TE 1.5 MİLYAR TEŞVİK VAR
Bilim , Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2014’te de Ar-Ge teşviklerine devam edecek. Ürün ve süreç geliştirme, tasarım, faydalı model gibi Ar-Ge alanında bu yıl 1 milyar 575 milyon lira destek kullandıracak. Ar-Ge yapan firmalara 3.5 milyon liraya kadar hibe desteği verilecek.
7.5 MİLYAR LİRA DESTEKTEN SIFIR PATENT ÇIKTI
SABAH’a konuşan Ekonomi ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı yetkilileri Ar-Ge desteklerinin hız kesmeden süreceğini ancak yeni dönemde patent şartlı teşviklerin ön planda olacağını söyledi. Özellikle otomotiv endüstrisinin 7.5 milyarı bulan teşvike rağmen tek bir ana patent çıkaramamasının sorgulanacağını belirten yetkililer, “Verilen desteklerin farklı alanlarda kullanıldığını raporlamış durumdayız. Sadece 3 firma TÜBİTAK-TEYDEB’den 584 milyon euro teşvik almış. Ancak bir patent dahi geliştirmemiş. Dışarıdan gelen projeleri kullanmış” ifadelerini kullandı.
AR-GE MERKEZİNDE MÜHENDİS YOK
Ar-Ge teşviklerinin öncelikli adreslerinin başında personel ödemeleri geliyor. Ar-Ge merkezi statüsü alan bir şirkette burada çalışan mühendislerin maaşları devlet tarafından karşılanıyor. Yine birçok şirketin çalışanlarını Ar-Ge elemanı gibi gösterip, maaşlarını devlete ödettiği belirlendi. Bu merkezlerde çalışan mühendislerin oranı yüzde 9’larda kaldı.
AKADEMİSYENLER DENETİM YAPMIYOR
Birçok kurum üzerinden verilen Ar-Ge ve Ür-Ge desteklerinde akademisyenler de yer alıyor. Ancak aynı zamanda projeye danışmanlık görevini de üstlenen akademisyenler denetim görevlerini tam olarak yerine getirmiyor. Bu da projedeki suiistimallerin ortaya çıkmasını engelliyor. Bazı denetçiler ise teknik bilgi eksikliğinden dolayı raporlamalarını doğru tezler üzerine gerçekleştiremiyor.
PATENT ÜRETMEYENE TEŞVİK VERİLMESİN
Ar-Ge teşviklerinin Türkiye ekonomisi için önemli olduğunu ancak doğru şekilde kullanılmadığını söyleyen Destek Patent Yönetim Kurulu Başkanı Kemal Yamankaradeniz, “Milyarlarca liralık teşvike rağmen 2013’te patent başvuruları sadece yüzde 1 arttı. Beş yıllık artış da yüzde 5 civarında. Ne yazık ki firmalar bu destekleri Ar-Ge amaçlı kullanmıyor. Teşvik alan çok sayıda proje kopya çıktı. Patenti alınmış projeler yeniymiş gibi gösteriliyor. Sistemin değişmesi gerek. Patent üretmeyene teşvik verilmesin. Ar-Ge teşvikinin ilk şartı patent olmalı. Ayrıca Patent Yasası’nın da bir an önce çıkması gerekiyor” dedi.
